Opryski grzybobójcze w pszenicy ozimej: kiedy i czym je wykonać?

Walka z chorobami grzybowymi to jeden z kluczowych elementów ochrony pszenicy ozimej. Odpowiednio zaplanowane i wykonane opryski fungicydowe mogą uratować nawet 30% plonu, który w przeciwnym razie zostałby zniszczony przez patogeny. W tym poradniku dowiesz się, kiedy wykonywać zabiegi T1, T2 i T3, jakie preparaty stosować oraz jak dostosować strategię ochrony do specyficznych warunków na twoim polu.

Dlaczego opryski grzybobójcze są kluczowe dla pszenicy ozimej

Choroby grzybowe stanowią poważne zagrożenie dla upraw pszenicy ozimej. Patogeny takie jak septorioza, rdza brunatna, mączniak prawdziwy czy fuzarioza kłosów mogą drastycznie obniżyć zarówno ilość, jak i jakość plonu. Skuteczna ochrona fungicydowa pozwala nie tylko zwiększyć plon nawet o 15-30%, ale również znacząco poprawić jego parametry jakościowe. Dobrze zaplanowane zabiegi ochronne:

• Zwiększają plon nawet o 15-30%
• Poprawiają parametry jakościowe ziarna
• Ograniczają występowanie niebezpiecznych mikotoksyn
• Przedłużają okres wypełniania ziarna, co przekłada się na wyższą masę tysiąca ziaren

Strategia ochrony pszenicy ozimej przed chorobami grzybowymi opiera się na trzech kluczowych zabiegach: T1, T2 i T3. Każdy z nich ma swoje specyficzne zadanie i miejsce w kompleksowym systemie ochrony uprawy.

Zabieg T1 – pierwsza tarcza ochronna

Pierwszy zabieg fungicydowy (T1) stanowi fundament skutecznej ochrony przed chorobami grzybowymi. To właśnie ten zabieg decyduje o zdrowotności dolnych liści, które chronią podstawę rośliny i wpływają na jej ogólną kondycję.

Kiedy wykonać zabieg T1

Optymalny termin zabiegu T1 przypada na fazę od początku strzelania w źdźbło do fazy 1-2 kolanka (BBCH 30-32), co zwykle ma miejsce na przełomie kwietnia i maja. Nie kieruj się jednak sztywno datami kalendarzowymi – obserwuj swoją plantację, ponieważ najlepszym wyznacznikiem jest faktyczny stan roślin i rozwój patogenów.

Ważne! Nie opóźniaj zabiegu T1. Zbyt późna aplikacja fungicydu znacząco obniża jego skuteczność, gdyż patogeny zdążą już zainfekować dolne liście, co trudno później naprawić kolejnymi zabiegami.

Przeciwko jakim chorobom stosujemy zabieg T1

Pierwszy zabieg fungicydowy powinien być ukierunkowany przede wszystkim na zwalczanie chorób, które rozwijają się najwcześniej:

• Mączniaka prawdziwego zbóż – widocznego jako biały, mączysty nalot
• Septoriozy paskowanej liści – charakteryzującej się brązowymi plamami z czarnymi piknidiami
• Brunatnej plamistości liści – objawiającej się owalnymi, brązowymi plamami
• Rdzy brunatnej – rozpoznawalnej po rdzawobrązowych skupiskach zarodników

Zalecane fungicydy do zabiegu T1

Do pierwszego zabiegu warto wybierać preparaty o działaniu systemicznym, które chronią również nowe przyrosty. Najskuteczniejsze są fungicydy zawierające substancje aktywne z różnych grup chemicznych, co zapewnia szerokie spektrum zwalczanych patogenów:

• Protiokonazol + spiroksamina – doskonałe połączenie przeciwko mączniakowi i septoriozie
• Tebukonazol + protiokonazol – uniwersalna mieszanka o szerokim spektrum działania
• Azoksystrobina + cyprokonazol – połączenie strobiluryny i triazolu o długim działaniu
• Metkonazol + piraklostrobina – skuteczne przeciwko rdzy i septoriozie

Przy doborze środka zwróć szczególną uwagę na dominujące patogeny na twoim polu. Jeśli występuje duża presja mączniaka, wybierz produkt zawierający spiroksaminę lub fenpropidynę, które wykazują wyjątkową skuteczność przeciwko temu patogenowi.

Zabieg T2 – ochrona liścia flagowego

Drugi zabieg fungicydowy (T2) jest najważniejszym elementem całej strategii ochrony pszenicy ozimej. Jego celem jest zabezpieczenie liścia flagowego, który odpowiada za 40-50% całkowitego plonu ziarna.

Optymalny termin zabiegu T2

Zabieg T2 wykonujemy w fazie od liścia flagowego do początku kłoszenia (BBCH 39-51), co zwykle przypada na drugą połowę maja. Kluczowe jest, aby liść flagowy był w pełni rozwinięty, ale jeszcze przed pojawieniem się kłosa, co zapewni jego optymalną ochronę przez cały okres wegetacji.

Wskazówka: Zabieg T2 powinien być wykonany najpóźniej 2-3 tygodnie po zabiegu T1, nawet jeśli liść flagowy nie jest jeszcze w pełni rozwinięty. Zbyt duża przerwa między zabiegami może doprowadzić do rozwoju chorób, których później nie da się w pełni kontrolować.

Najgroźniejsze choroby zwalczane w zabiegu T2

W tym terminie koncentrujemy się na ochronie przed patogenami, które mogą zaatakować górne partie roślin:

• Septoriozą paskowaną liści – szczególnie groźną w latach z częstymi opadami
• Rdzą brunatną – rozwijającą się intensywnie w ciepłych i wilgotnych warunkach
• Rdzą żółtą – atakującą nawet przy niższych temperaturach
• Brunatną plamistością liści – często występującą po okresach deszczowych
• Mączniakiem prawdziwym – szczególnie na plantacjach intensywnie nawożonych azotem

Fungicydy zalecane do zabiegu T2

Do ochrony liścia flagowego warto stosować preparaty o długim działaniu, często mieszaniny substancji aktywnych z różnych grup chemicznych, co zapewnia kompleksową ochronę:

• Fluksapyroksad + piraklostrobina – nowoczesne połączenie o długotrwałym działaniu
• Protiokonazol + biksafen – skuteczne przeciwko szerokiemu spektrum patogenów
• Azoksystrobina + cyprokonazol + tebukonazol – potrójna mieszanka o szerokim spektrum
• Epoksykonazol + metkonazol + piraklostrobina – kombinacja zapewniająca ochronę przed wszystkimi głównymi chorobami

Stosuj pełne, zalecane dawki preparatów, aby zapewnić długotrwałą ochronę liścia flagowego. Oszczędzanie na dawkach w tym kluczowym zabiegu może prowadzić do szybszego przełamania ochrony i znaczących strat w plonie.

Zabieg T3 – ochrona kłosa

Trzeci zabieg fungicydowy (T3) ma na celu ochronę kłosa przed fuzariozą oraz dokończenie ochrony przed chorobami liści. Jest szczególnie istotny w latach z dużą ilością opadów w okresie kwitnienia oraz gdy przedplonem była kukurydza.

Kiedy stosować zabieg T3

Optymalny termin to faza kwitnienia pszenicy (BBCH 61-65), co zwykle przypada na pierwszą połowę czerwca. Zabieg należy wykonać na początku kwitnienia, gdy z kłosów zaczynają wydobywać się pierwsze pylniki. Precyzyjne wstrzelenie się w ten moment jest kluczowe dla skutecznej ochrony przed fuzariozą kłosów.

Główne zagrożenia w terminie T3

W tym okresie skupiamy się przede wszystkim na patogenach atakujących kłos i ziarno:

• Fuzariozie kłosów – najgroźniejszej chorobie tego okresu, prowadzącej do powstawania mikotoksyn
• Septoriozie plew – powodującej brązowienie i zamieranie plew
• Czernieniu zbóż – obniżającym jakość ziarna
• Kontynuacji ochrony przed rdzą brunatną – która może atakować aż do dojrzałości

Rekomendowane fungicydy do zabiegu T3

Do ochrony kłosa zaleca się stosowanie fungicydów zawierających substancje aktywne o potwierdzonej skuteczności przeciwko fuzariozie:

• Tebukonazol – skuteczny przeciwko fuzariozie i rdzy
• Protiokonazol – najskuteczniejsza substancja w zwalczaniu fuzariozy
• Metkonazol – dobry w zwalczaniu fuzariozy i czerni zbóż
• Tiofanat metylowy – dodatkowe wsparcie w zwalczaniu fuzariozy

Najskuteczniejsze w zwalczaniu fuzariozy kłosów są mieszaniny zawierające protiokonazol i tebukonazol, które wykazują synergistyczne działanie przeciwko patogenom z rodzaju Fusarium.

Czynniki wpływające na skuteczność zabiegów fungicydowych

Efektywność ochrony fungicydowej zależy od wielu czynników, które należy uwzględnić podczas planowania i wykonywania zabiegów. Nawet najlepszy fungicyd nie zadziała prawidłowo, jeśli warunki aplikacji będą nieodpowiednie.

Warunki pogodowe

Oprysk wykonuj w optymalnych warunkach atmosferycznych, które zapewnią najlepsze wchłanianie i działanie preparatów:

• Temperatura: 10-25°C – zbyt niska hamuje wchłanianie, zbyt wysoka może powodować fitotoksyczność
• Wilgotność powietrza: powyżej 60% – zapewnia lepsze wchłanianie preparatu
• Prędkość wiatru: poniżej 4 m/s – ogranicza znoszenie cieczy roboczej
• Najlepszy czas: wczesny ranek lub późne popołudnie – gdy rośliny są w pełnym turgorze

Uwaga! Unikaj wykonywania zabiegów podczas upałów, silnego wiatru oraz przed spodziewanymi opadami deszczu. Większość fungicydów wymaga minimum 2-3 godzin bez deszczu po aplikacji, aby skutecznie wniknąć do tkanek roślinnych.

Technika oprysku

Dla maksymalnej skuteczności zabiegu zwróć uwagę na parametry techniczne oprysku:

• Stosuj ilość wody 200-300 l/ha – zapewnia to dobre pokrycie roślin
• Używaj rozpylaczy drobnokroplistych lub eżektorowych – ograniczają znoszenie i zapewniają dobre pokrycie
• Prędkość opryskiwacza nie powinna przekraczać 8 km/h – wyższa prędkość zwiększa ryzyko nierównomiernego pokrycia
• Belka powinna znajdować się 40-50 cm nad łanem – zapewnia to optymalne rozprowadzenie cieczy

Rotacja substancji czynnych

Aby zapobiec powstawaniu odporności patogenów, konieczne jest stosowanie strategii antyodpornościowej:

• Nie stosuj tej samej substancji czynnej w kolejnych zabiegach
• Używaj mieszanin fungicydów o różnych mechanizmach działania
• Stosuj pełne, zalecane dawki preparatów – zbyt niskie dawki przyspieszają powstawanie odporności

Dostosowanie strategii ochrony do warunków polowych

Nie każda plantacja wymaga wszystkich trzech zabiegów. Racjonalne podejście do ochrony fungicydowej oznacza dostosowanie strategii do konkretnych warunków polowych, odmiany oraz przebiegu pogody.

Kiedy można zrezygnować z niektórych zabiegów

• Zabieg T1 – można rozważyć pominięcie przy niskiej presji chorób wczesną wiosną, na odmianach o wysokiej odporności, przy długotrwałej suchej pogodzie oraz gdy zastosowano późny siew, który ograniczył jesienne infekcje
• Zabieg T3 – można rozważyć rezygnację przy niskim ryzyku fuzariozy, czyli gdy panuje sucha pogoda w okresie kwitnienia, przedplonem nie była kukurydza, a odmiana charakteryzuje się podwyższoną odpornością na fuzariozę kłosów

Zabieg T2 jest zawsze konieczny ze względu na kluczowe znaczenie liścia flagowego dla plonu. Rezygnacja z tego zabiegu niemal zawsze prowadzi do znaczących strat w plonie, niezależnie od warunków.

Kiedy wzmocnić ochronę

Rozważ dodatkowe zabiegi lub wyższe dawki fungicydów w sytuacjach podwyższonego ryzyka:

• Uprawiasz odmiany szczególnie podatne na choroby grzybowe
• Przedplonem była kukurydza lub pszenica, co zwiększa presję fuzariozy i septoriozy
• Stosujesz uproszczoną uprawę lub siew bezpośredni, gdzie resztki pożniwne są rezerwuarem patogenów
• Panuje wilgotna pogoda z częstymi opadami, sprzyjająca rozwojowi większości patogenów
• Obserwujesz wczesne i silne porażenie chorobami, wskazujące na wysoką presję infekcyjną

Skuteczna ochrona fungicydowa pszenicy ozimej wymaga systematycznej obserwacji plantacji, znajomości biologii patogenów oraz umiejętności dostosowania terminów zabiegów do warunków pogodowych i faz rozwojowych roślin. Prawidłowo zaplanowane i wykonane zabiegi T1, T2 i T3 to inwestycja, która wielokrotnie zwraca się w postaci wyższego i jakościowo lepszego plonu.